Seçim yapabilme kabiliyeti.
Felsefe ve bilimde üzerine düşülmüş ancak kesin bir açıklama getirilememiştir.
libet'in özgür irade deneyi
https://bilimfili.com/secimlerimiz-biz-henuz-farkinda-dahi-olmadan-beyinde-belirleniyor-olabilir
Yukarıda verdiğim iki deney arasında yaklaşık 36 yıl var iki deney arasındaki tek fark değişen teknolojinin verdiği imkanlar. İki deney de insan zihni gibi karmaşık olaylara çözüm getirebilen bir yapıya basit bir test uygulamışlar ve sonuç olarak özgür iradenin olamayabileceğini ima etmişler. Libet deneyinde bahsedilen, seçim yapmadan önce ölçülmüş olan elektriklenmenin özgür iradenin yokluğuna yorumlandığı ve bunun pekala yanlış bir çıkarsama olabileceği açık bir şekilde gözüküyor -ki bildiğim kadarıyla bu deney birçok kez yanlışlandı ama bir araştırma popüler bilimin mezesi olmuşsa onu yanlışlayan araştırmalar o kadar ses getirmiyor veya görmezden geliniyor- ama bilimfili sitesinde verilen araştırmada libet deneyindeki seçimden önceki elektriklenme daha detaylı verilmiş.
Bilimfili'nin paylaştığı deney bende garip soru işaretlerine neden oldu. Deneydeki seçim varsayımı yani bilinçli seçimin yapıldığı an, deneklere kırmızı kart mı yoksa yeşil kart mı diye sorulduğu an olarak alınmış. Oysa siz bir insana o kartları gösterdiğiniz an seçim zaten yapılmıştır. Çünkü beyin siz ona soru sorunca çalışmaya başlayan bir şey değil. Bir deneğe yeşil ve kırmızı bir kart gösterdiğiniz an sorunun ne olacağını bilmese bile bu soruya ihtiyaç duymaksızın seçim yapar çünkü hafızasında bir yerlerde daha önce hangi renkleri hangi renklerden daha çok sevdiğini tecrübe etmiştir. Sanırım bu tarz tecrübelere de
tutum deniyordu.
beyinin her şeyi o an düşünmek yerine, basit ve tekrarlanan şeyleri, otomatiğe almak gibi bir huyu var. Mesela ben pirinç pilavını bulgur pilavından daha çok severim ve seçim yaparken her seferinde hangisini daha çok sevdiğimi tespit etmeme gerek yoktur o benim hafızamın içindedir. daha önce oluşmuş bir aktivitenin örgüsüne ulaşılabilir. ya da beyin ilk onu ortaya çıkarıp seçimde etkin olmasını sağlamıştır. Sonuç olarak ben kararımı değiştirmediğim sürece beynimin önceki tecrübeden yola çıkarak bu seçim için bana kolaylık sağlaması olası.
Bir diğer husus ise şu, mevcut bilimsel ilerlemeler değerlendirildiğinde beyin hakkında çok şey bildiğimiz söylenemez. Bütünsel olarak nasıl işlediğini bilmediğimiz bir organa dair şu anki birçok araştırma zaten kesinlik ifade edemez ki metin de bunu ifade ediyor.
Kendi şahsi düşüncem bilimsel anlamda özgür iradenin varlığının veya yokluğunun ispatı bilincin varlığı ya da yokluğunun ispatına bağlı. Mevcut materyalist bilim anlayışının, bilince dair maddi bir iz aradığını düşünecek olursak bu iş hayli zor gözüküyor. Belki düalist bir yapıda olsa bu işin bir ihtimali olurdu.
İşin felsefik boyutu ayrı bir dünya. Şöyle ki, Newton yasalarına göre özgür iradeye getirilen felsefik bakış açısı, heisenberg'in belirsizlik ilkesiyle getirilen bakış açısı ve Einstein'in kuantum teorisiyle getirilen bakış açısı farklılık gösteriyor.